Kako se uopšte dogodio Musolini

U istorijskim radovima o fašizmu dominiraju teze da je dolazak fašista na vlast u Italiju 1922. godine posledica duboke političke krize u postratnoj Italiji (posle Prvog svetskog rata), okoštale političke elite koja nije imala odgovore na probleme opustošene zemlje i osiromašenog naroda u kom se, uprkos tome što je Italija formalno bila na “pobedničkoj strani”, širio osećaj poraženosti. Uz porast popularnosti italijanskih socijalista osokoljenih uspehom komunista u Rusiji, stvorili su se uslovi da se pojave nacionalističke snage koje će ponuditi preporod nacije i države i spasti zemlju od “crvene pošasti”.

Iako se među istoričarima najčešće potencira uticaj straha od komunizma, to se uglavnom svodi na osećaj, zdravorazumsko zaključivanje ili nagađanje. Pre dve godine je objavljen rad nekolicine autora pri panevropskom Centru za istraživanje ekonomskih politika (CEPR) koji je ponudio sistematsko-empirijsku potvrdu ove teze. Analizirajući broj stradalih u ratu po opštinama u Italiji, pa potom rezultate Socijalističke partije Italije na prvim posleratnim izborima 1919. godine i rezultate Fašističke partije na izborima 1924. godine – dolazi se do zaključka da postoji jaka veza između ratnih stradanja sa rastom popularnosti socijalista, a potom i osnaživanjem fašista koji su najjači bili upravo u tim krajevima koji su posle rata odlazili ulevo.

Autori su istakli, a to se već poklapa sa istorijskim izvorima, da su lokalne elite i posebno krupni zemljoposednici odigrali značajnu ulogu i davali podršku fašistima. Veliki rat je bio izvor razočaranja za većinu Italijana, kako zbog vojnih neuspeha i brojnih žrtava, tako i zbog osećaja da Italija nije imala nikakvu korist od tog rata. Italijanski socijalisti su se od 1914. protivili ulasku u rat što je 1919. dovelo do značajnog rasta podrške, a te godine su na izborima osvojili 32,3 odsto i bili najjača stranka. Rezultati po opštinama pokazuju da su imali najviše uspeha upravo tamo gde je bilo i najviše žrtava.