Dan kada je Vijetnamski rat postao beogradski

Osmi deo velikog feljtona na Velikim pričama: Istorija studentskih protesta u Srbiji – nepoznata svedočenja o veku studentskog bunta.

Prethodni nastavak pročitajte OVDE

Svi objavljeni nastavci feljtona dostupni su OVDE.

U ovom nastavku: Predigra studentskog bunta / Rankovićevci su postali džonsonovci / Beogradski studenti uče Amerikance kako je nastala Amerika / “Pazi životinje, koliko ga udaramo a nikako da padne”, ili kako je milicija “iskazivala nervozu”

***

Da bismo razumeli jun 1968. u Beogradu i Jugoslaviji, potrebno je da vremeplov vratimo godinu i po dana ranije.

Ko je 24. decembra 1966. godine listao Njujork tajms, navikao je bio već na teške i mračne izveštaje iz Vijetnama gde se rasplamsavao rat, onaj rat koji će mnogo više kulturološki obojiti globalnu kulturu nego bilo koji drugi. Ali, tog dana je bila subota, mogao je taj čitalac podgrejan božićnim raspoloženjem da pokuša da se odmori od ratnih vesti, mogao je da potraži predah – na naslovnoj strani je i objavljeno da je na snazi “božično primirje” u trajanju od 48 sati. Ali, na osmoj strani najuglednijeg američkog lista, negde pri dnu, pronašao bi vest koja upućuje da negde tamo, sa druge strane okeana, negde tamo ispod gvozdene zavese, na granici dva sveta, u nekoj tamo Jugoslaviji nije bilo prostora za predah. Tamo je tek počinjalo…

Nije taj čitalac, naravno, mogao da zna da će to biti uvod u nešto što će se desiti dve godine kasnije. Nisu to znali ni oni koji su u svemu učestvovali.

Objavljena je kratka vest, sa potpisom agencije AP i datirana na prethodni dan, 23. decembra:

“Suzavac obuzdao studente u Beogradu

Policijski pozornici i konjička brigada danas je upotrebila suzavac kako bi zadržala demonstrante ispred Američke biblioteke (čitaonice). Studentske komunističke organizacije su održale miting dva bloka odatle kako bi iskazali protest protiv američkog delovanja u Vijetnamu.”

Tog 23. decembra Vijetnamski rat se nakratko preselio na ulice Beograda.

Panduri koji “brane” Ameriku

Bio je to zapravo prvi masovni sukob studenta i policije, koji će kod jugoslovenskih, a pre svega beogradskih studenata polako da raspiruje bes i koji će eksplodirati u leto 1968. godine.

Ta 1966. godina je, inače, bila prilično napeta za socijalističku Jugoslaviju, Brionski plenum je sa pozornice sklonio do tada najmoćnijeg političara koji nije Josip Broz Tito (Aleksandar Ranković) doneo je tektonske promene po “dubini funkcionisanja federacije”, kako se to govorilo.

Bilo je to i vreme kada je globalizacija počela da pokazuje prve ozbiljnije simptome i u Jugoslaviji, beogradski studenti su sve više “razmišljali globalno”, pa je i tema vijetnamskog rata bila veoma važna.

U Beogradu se, kako su primetili honičari tog vremena, formirala “neka vrsta neformalnog studentskog pokreta”.

Nije tada bilo zabranjeno govoriti protiv Vijetnamskog rata, ali su studentima zvanične reakcije delovale prilično mlake i beživotne.

Prema nekim navodima koji se mogu naći u arhivima, mitingu protiv rata u Vijetnamu je pisustvovalo skoro tri hiljade ljudi. Masovnost skupa je teško rekonstruisati, ali je za to vreme svakako došlo do masovnog izliva nezadovljstva.