I dok se Pacifička tektonska ploča decenijama sporo pomjerala prema zapadu, podvlačeći se pod Sjevernoameričku ploču duž rova istočne obale Japana, duboko ispod morskog dna akumulirao se ogroman geološki stres. Trenje između tih gigantskih slojeva Zemljine kore sprečavalo je trenutno klizanje, pa se naprezanje nakupljalo. Za to vrijeme, pažnja japanskih seizmologa bila je usmjerena na druge dvije lokacije.
Očekivalo se da će se jak zemljotres dogoditi na sličnom mjestu kao i veliki Kanto zemljotres iz 1923. godine, koji je razorio Tokio, Jokohamu i ostala mjesta širom regije. Kao još hitnija i opasnija zona označena je oblast Tokai, jugozapadno od Tokija. Decenijama već, Japan se spremao za Tokai zemljotres – tako periodičan da je dobio i svoje stalno ime po regionu koji potresa svakih 100 do 150 godina.
Poslednji par pukotina magnitude 8,0 u ovoj zoni desio se 1944. i 1946. godine i s obzirom na intervale takvih zemljotresa, pretpostavljalo se da se napon između ploča približava tački pucanja. Ova zona se nalazi na samo šezdesetak kilometara od gusto naseljenih gradova Osake i Nagoje i industrijskog pojasa Tokaija, a geometrija rova je takva da cunamije usmjerava direktno na obalu. Planovi za vanredne situacije su procjenjivali da bi aktivacija alarma tek kada kopneni seizmometri detektuju zemljotres rezultovala stotinama hiljada žrtava i ekonomskom štetom od preko bilion dolara. Upravo duž ove zone, Japan je još 2006. godine počeo da gradi prvu mrežu za detekciju i upozoravanje na zemljotrese i cunamije. Međutim, Zemljin geološki ritam je imao drugačije planove.
Uprkos proračunima
Jedanaestog marta 2011. godine, pritisak između ploča je neočekivano popustio skoro 400 kilometara sjeveroistočno od Tokija. Gornja, kontinentalna ploča, naglo je skočila ka istoku – u nekim zonama i do 50 metara. Za samo nekoliko minuta oslobođena je energija jednaka stotinama miliona tona eksploziva. Zemljotres magnitude 9,0, jedan od najjačih ikada zabilježenih, trajao je gotovo šest minuta, a podizanje i spuštanje morskog dna izazvalo je razorne cunami talase visoke i do 40 metara.
Bio je to najjači zemljotres ikada zabilježen u Japanu i četvrti najjači u svijetu od početka moderne seizmografije. Iako je Japan i tada bio najspremnija zemlja svijeta za ovakve događaje, sa najširom lepezom tehnologija i najvećim ulaganjima u sisteme odbrane od zemljotresa – nije pomoglo. Zidovi za odbranu od cunamija koji su pokrivali oko 40% japanske obale i uzdizali su se do 12 m visine, prebačeni su ili urušeni usled ogromnog talasa. Jedan od takvih zidova je probijen kod nuklearne elektrane Fukušima. Talas je uništio pumpe za vodu, uništio je energetske panele koji obezbjeđuju napajanje pumpi i prelio se u podrume u kojima se nalaze rezervni generatori. Bez pumpi, jezgra nisu dobijala stalan protok hladne vode i temperatura u reaktorima je porasla na preko 2200°C. Došlo je do topljenja jezgara i curenja radioaktivnog materijala.
Rezultat zemljotresa je bio 20.000 poginulih, preko 400.000 ljudi koji su ostali bez krova nad glavom, ekonomski gubici od preko 300 milijardi dolara i povećanje radijacije i u Tokiju, udaljenom 225 kilometara. Japan je na bolan način naučio još jednu lekciju. Da li će naučeno biti dovoljno za sledeći put?
Poštovani, da biste pročitali 3 besplatna teksta potrebno je da se registrujete, a da biste nastavili sa čitanjem naših premium sadržaja, neophodno je da odaberete jedan od planova pretplate.
Već imate nalog? Ulogujte se
