Jugoslovensko, najfinije

Postoji to na filmu, što Britanci nazivaju i “period peers”, kada talentovani kreatori važnim istorijskim ličnostima ili događajima u svojim scenarijima daju epizodne uloge, ili čak uloge statista, samo kako bi do tančina mapirali jedno vreme.

Čitav odjavni govor malog Malika u filmu “Otac na službenom putu” u pozadini prati glas radio-voditelja Radivoja Markovića koji prenosi fudbalski dvomeč Jugoslavije i Sovjetskog Saveza, na Olimpijskim igrama 1952. godine. Pred kraj drame Abdulaha Sidrana, po kojoj je kultni film nastao, Faruk (u filmu Zijo) spominje susret Jugoslavije i SSSR-a, posle kog je, kaže, pucao od sreće, ali Kusturica radio-prenosom utakmice na kraju filma, dok Meša i Ankica rade one stvari, bez greške mapira taj istorijski trenutak u Jugoslaviji, pun političkih tenzija.

U filmu “Varljivo leto ‘68“, sa druge strane, čitave su koncepcije „period peers“. Gordan Mihić je napisao scenario sa radnim naslovom „Samo jednom se živi“, koji je trebalo da govori o specifičnim odnosima na relaciji deda–otac–unuk, opisujući tri generacije u patrijarhalnim društvima. Kako Živojin Pavlović, kome je scenario namenjen, od njega nije snimio film, Goran Paskaljević je u priču ubacio čitav niz simbola 1968. godine. Od čehoslovačkih ferijalki i one replike kako je „drug Tito rekao da su studenti u pravu“, bolje bi taj istorijski trenutak mapirala samo još jedna fudbalska utakmica – pobeda Jugoslavije protiv Engleske, baš u danima studentskih demonstracija. Pobeda nade.

Tačno između te snimljene i nesnimljene filmske scene, između dve utakmice, u Tampereu i Firenci, i dva velika rezultata fudbalske reprezentacije sa šest buktinja na plavom dresu, staje zlatna era jugoslovenskog fudbala.

Zato smo za ovu veliku priču želeli da obuhvatimo period koji je počeo u stvari 1948. i trajao punih 20 godina. Za to će vreme reprezentacija Jugoslavije osvojiti tri srebrne i jednu zlatnu olimpijsku medalju, igraće jedno četvrtfinale i jedno polufinale Mundijala, i dva finala evropskih prvenstava. Ali priča o zlatnom dobu jugoslovenskog fudbala nikada nije bila priča samo o pobedama. Već i o tome kako je tkana jedna zlatna era.

Ovo je priča o jugoslovenskom, fudbalskom najfinijem.