Kako je alkohol srušio Treći rajh

Vladimir Vauhnik, vojni ataše u jugoslovenskoj ambasadi u Berlinu, kojom je “šefovao” ambasador Ivo Andrić, u osvit Drugog svetskog rata, u istoriju svetske špijunaže upisao se otkrivanjem Hitlerovih planova za napad na Sovjetski Savez i Jugoslaviju. Od ovih drugih, njegova država, Kraljevina Jugoslavija, nije imala mnogo vajde, a koliko je na spremnost saveznika za napad nacista na Sovjetski Savez 1941. godine uticalo to što su špijunsko-diplomatskim kanalima dobili informaciju od jednog jugoslovenskog obaveštajca, to je već teško proceniti. I sam Vauhnik u svojim memoarima se držao uzdržanim u tim procenama, tek “špijunsko dostignuće” je ostvareno.

Život Vladimira Vauhnika je poput špijunskog filma, a prvo srpsko izdanje memoara “Među špijunima, izdajnicima i junacima”, koje je objavila Akademska knjiga, podseća na ovu istorijsku ličnost koja je, nekako, uvek bila u senci. S jedne strane mu je takav bio posao, s druge strane delovao je u senci ambasadora zvučnog imena. Mnogo manje je bila poznata njegova sudbina tokom Drugog svetskog rata. A treće, kod nas nije do sada objavljena njegova knjiga sećanja i svedočanstvo o uzbudljivim događajima koji su mogli da budu predložak za špijunski film.

Vauhnik je posle invazije na Jugoslaviju bio deportovan, pa uhapšen i doveden ponovo u Berlin, gde ga je ispitivao Gestapo. Nemci su ga poslali u Zagreb da pomogne u formiranju vojske NDH, a paralelno sa tim je vrbovan od britanske službe, odnosno jednog našeg obaveštajca koji je radio za Engleze kako bi razvio obaveštajnu mrežu.

Kako beleži Vladimir Petrović, priređivač ovih memoara, u Zagrebu se Vauhnik sreo sa Antom Anićem, koji je pre rata bio načelnik pograničnog policijskog komesarijata u Mariboru, ali i visokorangirani pripadnik britanske Uprave za specijalne operacije (SOE). Prema Petroviću, potvrda ove informacije nalazi se u britanskim arhivama, gde se Anić označava kao ključni čovek britanske obaveštajne službe na teritoriji Jugoslavije.

Vauhnik je u Zagrebu pokušavao da izbegne svoje obaveze u hrvatskoj vojsci, izbegavajući, bar je tako navodio, da se formalno upiše kao pripadnik te vojske, a potom pomoću lažnih dokumenata beži iz Zagreba u Ljubljanu.

Anić i Vauhnik su sve do juna 1944. vodili tajnu obaveštajnu organizaciju koja je direktno radila za britansku tajnu službu.

Tajnu organizaciju Vauhnik naziva BBZ, po nazivu nemačkog lista „Berlinske berzanske novine” (Berliner Behindertenzeitung), ali i po inicijalima svog imena i prezimena ispisanim ćirilicom i Zagrebom kao glavnim izvorom podataka. Sedište organizacije bilo je u Ljubljani, u podrumu planski napravljenom za tu svrhu.

Saradnici su bili raspoređeni u centralama u Ljubljani, Trstu, Zagrebu, Beogradu i Splitu, a izveštaji i dostave dobijani su iz gotovo cele Evrope. Iako Vauhnik ovu organizaciju označava kao BBZ, ona se pre može posmatrati kao deo britanske obaveštajne službe u okupiranoj Jugoslaviji kojom su Anić i Vauhnik upravljali.