Amerika, Kina i globalna trka za brojeve

Svake godine, ekonomske statistike privlače pažnju javnosti kroz izveštaje o rangiranju država po veličini njihove ekonomije, te se najčešće postavlja pitanje koja je najveća i najsnažnija ekonomija sveta, američka ili kineska. Na ovaj upit različiti izvori daju različite odgovore, u zavisnosti od odabranog kriterijuma. Po nekim pokazateljima to je Amerika, dok je po nekim drugim Kina. Ova razlika nije puka igra brojeva, već posledica temeljnih razlika u načinu merenja ekonomske snage zemalja.

Na prvi pogled, brojevi koji se iznose u medijima, bilioni dolara bruto domaćeg proizvoda (BDP), deluju kao konačna reč ekonomske moći. Ipak, ispod naizgled malih razlika u korišćenom indikatoru, krije se važna metodološka razlika između nominalnog BDP-a i BDP-a na osnovu pariteta kupovne moći (BDP PPP – purchasing power parity). Konkretno, nominalni BDP meri se prema aktuelnim deviznim kursevima valuta, dok BDP PPP dodaje novi sloj razumevanja, odnosno daje odgovor na pitanje koliko zaista vredi novac u svakodnevnim transakcijama u različitim zemljama. Tek kroz kombinovano tumačenje oba indikatora može se pravilno razumeti današnja globalna ekonomska hijerarhija, kao i životni standard prosečnog stanovnika najvećih svetskih ekonomija.

Nominalni BDP i BDP PPP: objašnjenje i razlike

Nominalni BDP je ukupna novčana vrednost svih proizvedenih finalnih dobara i usluga u jednoj zemlji u toku godine, izražena u aktuelnim tekućim cenama i obično preračunata u američke dolare na osnovu aktuelnog deviznog kursa lokalne valute. To znači da nominalni BDP zavisi od tri faktora i to količine proizvedenih dobara i usluga, njihovih cena te godine i zvaničnog deviznog kursa lokalne valute u odnosu na dolar.

Na primer, ako zemlja poveća proizvodnju, ali cene istovremeno porastu (inflacija), nominalni BDP će se povećati čak i ako fizički obim proizvodnje ostane isti. Slično, jačanje ili slabljenje domaće valute prema dolaru može veštački uvećati ili umanjiti vrednost BDP-a što je posebno važno kod međunarodnih poređenja.

Zbog toga je ekonomskoj analizi važan i realni BDP. On koristi fiksne, tzv. bazne cene iz određene godine kako bi se isključio uticaj inflacije i kako bi se pokazalo da li rast dolazi od veće fizičke proizvodnje, a ne samo rasta cena zbog čega se promena realnog BDP-a smatra najboljim pokazateljem stvarnog rasta ekonomije.